فن کویل چیست؟

به زبان ساده فن کویل یک مبدل حرارتی است یعنی حرارت را از حالتی به حالت دیگر تبدیل می کند و وظیفه اصلی آن تامین دمای مطلوب در فصول مختلف می باشد. فن کویل یکی از اجزای سیستم تهویه مطبوع یک مجتمع می باشد، این مجتمع می تواند یک ساختمان مسکونی، اداری، تجاری یا صنعتی باشد. همانطور که از نام این دستگاه پیداست از یک فن و یک کویل تشکیل شده است. در فصول گرم آب سرد (خروجی چیلر) از داخل کویل عبور می کند و فن با دمیدن هوا به کویل هوای خنک را به محیط می دهد و در فصول سرد آب گرم (خروجی بویلر) از داخل کویل عبور می کند.

اجزای تشکیل دهنده فن کویل

فن کویل ها انواع مختلفی دارند اما تمامی آنها اجزای اصلی تقریبا ثابتی دارند که شامل موارد زیر می باشد.

1. کویل گرمایش و سرمایش
2. فن و الکترو موتور
3. شیر فلکه و شیر هواگیری
4. فیلتر هوا
5. بدنه و سینی
6. جعبه تقسیم

1.کویل

کویل قطعه ای  است که از لوله های مسی به همراه فین های آلومینیومی تشکیل شده است. لوله های مسی عموما 2 ردیف می باشند و این لوله ها به کلکتور ورود و خروج  اصلی  متصل می شوند که یکی وظیفه  ورود آب گرم در زمستان از بویلر و یا آب سرد در تابستان از چیلر را دارد و دیگری مخصوص  برگشت آب به سمت موتورخانه مرکزی می باشد.

2.فن و الکترو موتور

بلوور یا همان فن وظیفه گردش هوا را دارد. در اصل الکترو موتور باعث به گردش در آوردن بلوور می شود و بلوور ها نیز بسته به مدل فن کویل به دو نوع چپ گرد و راست گرد و از نظر جنس به 2 نوع پلاستیکی یا آلومینیومی تقسیم می شوند. به قسمتی که بلوور درون آن قرار می گیرد هوزینگ گفته می شود که به صورت پلاستیکی و آلومینیومی می باشد.

الکترو موتور یک موتور الکتریکی است که الکتریسیته را به حرکت مکانیکی تبدیل می‌کند. الکترو موتور ها به 2 نوع تک شفت و دو شفت تقسیم می شوند.

3.شیر فلکه و شیر هواگیری

شیر فلکه وظیفه باز و بسته کردن مسیر ورود و خروج آب گرم یا سرد را بر عهده دارد. شیر هواگیری فن کویل بر ر وی لوله اصلی کویل قرار می گیرد و کار هواگیری سیستم را بر عهده دارد. (وجود هوا در لوله باعث عدم انتقال حرارت مناسب می شود) شیرهای هواگیری به دو دسته اتوماتیک و دستی تقسیم بندی می شوند.

4.فیلتر هوا

وظیفه فیلتر که در مسیر هوای ورودی به فن کویل قرار می گیرد جلوگیری از ورود گرد و غبار و هرگونه ضایعات موجود در فضا به داخل فن کویل می باشد و بسته به نوع فن کویل در دو نوع پلاستیکی و فلزی وجود دارند،  قابل شستشو و همچنین قابل تعویض هستند.

5.بدنه و سینی

بدنه، استراکچر یا ساختار فن کویل را تشکیل می دهد که عموما از جنس ورق گالوانیزه ضد زنگ ساخته می شود تا در مقابل رطوبت و گرم و سرد شدن مقاومت داشته باشد.

بدلیل تعریقی که در کویل و شیرآلات فن کویل اتفاق می افتد عموما از کویل ها آب می چکد و بدلیل قرار گیری فن کویل ها در سقف (عموما) نیاز است تا این آب جمع آوری شده و در محلی مناسب از ساختمان خارج شود. همچنین وجود احتمالی نشتی در شیر آلات ممکن است باعث چکه کردن آب شود، پس وجود سینی با شیب مناسب یکی از اجزای حیاتی فن کویل محسوب می شود و نبود آن ممکن است به ساختمان آسیب وارد کند.

 6.ترموستات و جعبه تقسیم

ترموستات دستگاهی است که توسط یک دما سنج دمای محیط را اندازه گیری می کند و با توجه به دمایی دلخواهی که کاربر درخواست دارد فرامینی صادر می کند تا دمای سیستم به دمای دلخواه برسد. ترموستات دمای اتاق را اندازه گیری می کند و در صورتی که بین دمای دلخواه و دمای اتاق اختلافی وجود داشته باشد فرمان کار کردن را به فن کویل صادر می کند. ترموستات‌ فن کویل انواع مختلفی دارد اما بصورت کلی به دو دسته آنالوگ (ترموستات مکانیکی) و دیجیتال تقسیم بندی می شوند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی ترموستات های دیجیتال امکان کنترل از راه دور از طریق تلفن های همراه رو دارند.

الکترو موتور ها عموما  با دور های مختلفی کار می کنند. جعبه تقسیم وظیفه دارد به الکترو موتور فرمان دهد که با کدام ظرفیت کار کند و این فرمان را از ترموستات تعبیه شده در اتاق می گیرد که کاربر بصورت دستی آنرا تنظیم کرده یا بصورت اتوماتیک تنظیم شده است.

نحوه کارکرد

همانطور که پیش تر اشاره کردیم، بسته به نیاز ما در فصول مختلف آب سرد یا گرم تامین شده توسط سیستم سرمایش (چیلر) یا گرمایش مرکزی (بویلر) وارد کویل های مسی فن کویل می گردد، فن به کمک الکترو موتور یک جریان هوا از روی کویل عبور می دهد و هوای عبوری با تبادل حرارت خروجی هوای خنک یا گرم خواهد داشت. هوایی که فن کویل بر کویل می دمد می تواند هوای تازه باشد که از طریق کانال به پشت فن کویل رسیده یا همان هوای داخل اتاق باشد که فن کویل از قسمت ورودی می کشد و از خروجی می دمد. به طور حدودی آب سرد 7 درجه وارد فن کویل می شود، در کویل 5 درجه گرم می شود و با دمای 12 درجه سانتی گراد از فن کویل خارج می گردد.
فن کویل خود ذاتا گرما یا سرما را ایجاد نمی کند لذا اگر خروجی فن کویل به میزان مطلوب نباشد لزوما به معنی ایراد داشتن فن کویل نمی باشد.

سیستم لوله کشی

فن کویل ها از لحاظ لوله کشی به دو نوع تقسیم می شوند، فن کویل دو لوله و چهار لوله. فن کویل دو لوله دارای یک لوله ورودی و یک لوله برگشتی است. لوله ورودی بسته به فصل استفاده وظیفه تامین آب سرد یا گرم به فن کویل را دارد و لوله برگشتی آب سرد یا گرم را به موتورخانه می فرستد. فن کویل های چهار لوله ای دارای دو لوله ورودی و دو لوله بازگشت هستند. این موضوع باعث می شود تا آب گرم و سرد همزمان و بر حسب نیاز و فرمان کنترلی وارد فن کویل شود.

فن کویل های چهار لوله در مکان هایی استفاده می شود که بصورت همزمان ممکن است 1 اتاق از گرمایش و 1 اتاق از سرمایش استفاده کند. به عنوان مثال در یک هتل 5 ستاره در اردیبهشت ماه در تهران، ممکن است مسافری از تبریز در تهران احساس گرما کند و نیاز به سیستم سرمایش داشته باشد و در همان زمان یک مسافر از امارات احساس سرما کند و نیاز به سیستم گرمایش داشته باشد.

انواع فن کویل

1.  فن کویل زمینی

فن کویل زمینی یک از قدیمی ترین انواع فن کویل می باشد که بدلیل اشغال فضا امروزه عموما از آن استفاده نمی شود. نصب ساده، هزینه پایین سرویس و نگهداری، صدای کم و راندمان مناسب از جمله مزایای این نوع فن کویل ها به حساب می آید. این مدل در سه حالت روبه رو زن، بالا زن، شیبدار مورد استفاده قرار می گیرد.

2.فن کویل سقفی توکار

فن کویل های سقفی در سه مدل توکار، روکار و کانالی با ظرفیت های مختلفی تولید می شوند که در زیر سقف و روی سقف نصب می گردند. فن کویل های کانالی و سقفی تو کار در زیر سقف کاذب نصب می گردند و فن کویل های رو کار قابلیت نصب در زیر سقف و روی زمین را دارا می باشند. با وجود دسترسی نامناسب جهت سرویس و نگهداری، این فن کویل ها بواسطه قیمت پایین به یکی از رایج ترین انواع فن کویل در بازار تبدیل شده اند.

3 .فن کویل کانالی

فن کویل های کانالی مشابه فن کویل های سقفی هستند با این تفاوت که فشار استاتیک بیشتری را تحمل می کنند، در نتیجه این فن کویل‌ها از قابلیت کانال کشی بیشتری جهت توزیع مناسب هوا در فضاهای مختلف، برخوردار هستند و در ظرفیت های بالاتری ساخته می شوند و برای مکان هایی که نیاز به تامین هوای تازه از بیرون ساختمان دارند گزینه مناسبی محسوب می شود. فن کویل های کانالی اغلب دارای الکترو موتور دو شفت و دو فن یا فلوور هستند.

4. فن کویل کاستی

فن کویل های کاستی به دو نوع یک طرفه و چهار طرفه تقسیم می شوند. فن کویل کاستی چهار طرفه بر روی سقف نصب می شوند و تفاوت آن با فن کویل کاستی یک طرفه این است که هوای خروجی از آن از چهار سمت خارج می شود و هوای مطلوب را بهتر توزیع و پخش می کنند. از مزایای فن کویل های کاستی نسبت فن کویل های سقفی می توان به حجم هوادهی بیشتر، توزیع مناسب هوای مطلوب در فضا، صدای کمتر و نصب راحت تر اشاره کرد. برای استفاده از این نوع فن کویل ها می بایست حتما از سقف کاذب در ساختمان مورد نظر استفاده شده باشد تا فقط دریچه خروجی هوا از سقف نمایان باشد.

سطح صدا:

یکی از عوامل مهم در خرید و انتخاب فن کویل میزان صدای تولیدی توسط فن کویل می باشد. این صدا به عوامل مختلفی چون جنس بلوور، نوع الکترو موتور (تک شفت یا دو شفت) و کیفیت ساخت دستگاه بستگی دارد. از دیگر عوامل موثر بر سطح صدا می توان به ارتفاع سقف، جنس و نحوه ساخت سقف و به طور کلی چگونگی قرار گرفتن فن کویل اشاره کرد.

ویدیو آموزشی “فن کویل”